1819 оны гуравдугаар сарын нэгэн хүйтэн зэврүүн үдэш усан цэргийн залуу офицер Даль Петербургээс Москва орох замдаа улаач эрээс өөрийн үл мэдэх нэгэн орос үгийг утгын тайлбартай нь хамт тэмдэглэн авсан байна. Энэ үг нь "замолаживать" буюу тэнгэр бүрхэх, тэнгэр муухайрах гэсэн утгатай нутгийн үг байлаа. Тэр үеэс эхлэн В.Даль өөрийн сонирхсон үгээ цаг ямагт тэмдэглэдэг болжээ. Тэгэхдээ хаана, хэнээс сонссоноо хүртэл тэмдэглэж авдаг байлаа. В.Далийн тэмдэглэлийн дэвтэр дэх үгсийн цуглуулга өдгөө "Их Оросын амьд хэлний тайлбар толь" хэмээн алдаршсан толь бичгийн анхны үр хөврөл болсон юм. В.Даль Орос орныг бүхэлд нь хөндлөн гулд хэрэн аялж, далайчин, эмч, төрийн түшмэл зэрэг янз бүрийн ажил хийж явахдаа энэ толь бичгийнхээ гар бичмэл дээр өдөрт 5-6 цаг ажилладаг байжээ. Тэрээр 200 гаруй мянган үгтэй энэ толь бичигтээ амьдралынхаа 53 жилийг зориулсан бөгөөд "Хэрэв манай гэрт гал түймэр гарвал та нар ямар нэгэн эд хогшил битгий аваарай. Харин энэ толь бичгийн минь гар бичмэлийг л авч үзээрэй" гэж охиддоо байнга захидаг байсан ажээ. 1866 оны зун түүний толь бичиг хэвлэгдэж худалдаанд гарчээ. В.Даль амьдралынхаа эцсийн мөчийг хүртэл толь бичгийнхээ үгийг үргэлжлүүлэн цуглуулсаар байсан юм. Тэрээр нас барахаасаа 7 хоногийн өмнө зарц нараасаа сонссон 4 шинэ үгээ толь бичгийнхээ ноорогт тэмдэглэн авчээ. Угсаатны зүйч, хэл шинжээч, зохиолч, эмч В.И.Даль 200 мянга гаруй үгтэй их Оросын амьд хэлний толь бичиг, 30 гаруй мянган зүйр цэцэн үгийн цуглуулгаараа "хөшөө дурсгалаа босгож" Орос улсын түүхэнд мөнхрөн үлдсэн хүн билээ.
No comments:
Post a Comment