Thursday, February 5, 2009

“Хувь тавилангийн солбилцол”


Ном дор мөргөм үү!
Нэрт сэтгүүлч Д.Хатанбаатар шинэ номоо гаргажээ. Нэгэн үе “Залуучуудын Үнэн” сониныг толгойлж, “Ээждээ захидал бичээрэй”, “Ерөнхий сайдын өргөөнд”, “Надягийн тухай тууж”, “Онгодын гэгээн өргөөнд” зэрэг олон сайхан бүтээл туурвиж явсан тэрбээр сүүлийн жилүүдэд “Билгийн чуулган” цувралыг эрхлэн гаргах болсон.
Уг цувралаараа “Монгол киноны тэргүүн жанжин”, “Их хааны энэ цагийн удам”, “Үй түмэн хүүхдийн бурхан оточ”, “Дуулж амьдарсан он жилүүд”, “Хувь заяагаа хүнд бүү даатга”, “Эх орон бат оршиг”, “Гэгээн домгийн чуулбар” зэрэг олон сайхан ном бичиж гаргасан түүний шинэхэн бүтээл нь “Хувь заяаны солбилцол”. Уг номын хойморт Монгол улсын Хөдөлмөрийн баатар, Шинжлэх ухааны гавъяат ажилтан, Олон улсын Монгол судлалын холбооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, төрийн шагналт, академич, доктор, профессор Ш.Бира “заларчээ.”
Доктор Ш.Бира гуайн амьдралын амаргүй хувь тавилан, туулж ирсэн зам мөр, бүтээл туурвилын тухай сонирхолтой хэлбэрээр өгүүлсэн хөрөг нийтлэлийн эл номын хуудсыг эргүүлэхэд “Монголын түүх соёлыг олон улсын хэмжээнд судлахад амьдралаа зориулсан хүн” хэмээн дэлхийн томоохон эрдэмтэд өндрөөр үнэлсэнийг харж болно.
Балчир насандаа Гандан хийдэд шавилж, эцэг эхээсээ өнчрөхийн хагацал үзсэн, манай улсын мэргэжлийн ууган дипломат болох хувь заяатай, дорно дахины их судлаач, нэрт эрдэмтэн Ю.Н.Рерихийн шавь болж, төвд, санскрит хэл заалган монголын эртний түүх судлах болсон Ш.Бира гуайн тухай хэн хүний үл мэдэх намтарыг “нээсэн” энэ номын эхэнд төрийн шагналт зохиолч Д.Нямаа “Дэлхийд олбог суудалтай монгол эрдэмтэн” хэмээн бичжээ.

Олон улсын монгол судлалын холбоог үүсгэн байгуулалцаж хорин нэгэн жил завсаргүй тэргүүлсэн, нэгэн жарны турш эрдэм судлалын ажил хийж, зуу хол давсан бүтээлээ олны хүртээл болгосон чухам л “Дэлхийд олбог суудалтай монгол эрдэмтний” хувийн архивын ховор нандин олон гэрэл зургаар чимэглэсэн уг номыг “Бемби сан” хэвлэлийн газар өнгө үзэмжтэй хэвлэсэн байна. Уг номын доторх сонирхолтой олон мэдээллээс зөвхөн нэгийг нь иш татвал:
“...Олон хэл тэгш сайн мэднэ гэж гайхуулах нь хөөргөн хүний зан. Арав хорин хэл мэддэг гэж хэлж, бичдэг хүмүүст би огт итгэдэггүй. Алив нэг гадаад орны хэлийг төгс сурна гэдэг тун хэцүү. Тэр тусмаа арван хэдэн хэл төгс эзэмшинэ гэдэгт огт итгэдэггүй. Толь бичиг барьчихаад сайхан ном уншина гэдэг нэг талдаа ямар шуу тамтай байдагийг би мэднэ. Хэл, соёлын нь гүнд нэвтэрч жинхэнэ мэдлэг таашаал авна гэдэг огт өөр ойлголт. Би 17 наснаасаа англи хэл үзсэн болж таарч байгаа юм. Бараг жар, далан жил болж байна. Дээд сургуульд албан ёсоор үзсэн хоёр дахь хэл бол франц. Үнэнийг хэлэхэд би орос, англиар өөрийгөө л дөнгөнө. Төвд, санскрит хэлийг судалгааны хэл болгож үзсэн. Бас төгс бус. Зөвхөн монгол тогоондоо багтана. Эрдэм ухаан гэдэг зөвхөн эзэмшсэн гадаад хэлний тоогоор хэмжигдэхгүй. Монгол судлал олон талын мэдлэг мэдээлэл шаардана. Нэг хүнээс олон талын хэлний мэдлэг шаарддаг. Монгол хэлээр бичигдсэн эртний сурвалж тийм ч элбэг бус. Монголын эртний түүх соёлын үндсэн эх сурвалж бол эртний хятад хэл, перс, араб, түвд, санскрит, түрэг латин зэрэг хэлээр байдаг. Орчин цагийн судалгааны шилдэг бүтээл үзье гэхээр англи, орос, герман, франц, япон хэлний мэдлэг зайлшгүй хэрэгтэй. Манай залуус үүнийг сайн ойлгохоос гадна их дээд сургуулиуд ч монгол мэргэжилтний хэлний боловсролд онцгой анхаарах цаг болсон. Ядахдаа нөхөрсөг хөрш гээд буй хятад улсынхаа хэлийг сайн мэддэг түүхчин гэхэд л хэд байгаа билээ. Монголын түүхчдэд эртний хятад хэлний мэдлэг их хэрэгтэй. Гэтэл одоо болтол энэ талаар маш цөөхөн хүн бэлтгэгдээд байна шүү дээ. Энэ чиглэлээр Хятадад оюутнуудаа яагаад сургахгүй байгааг би ойлгодоггүй. Одоо л цаг, боломжоо ашиглаад хятад, япон, санскрит, төвд, перс, араб хэлний мэдлэгтэй түүхчид, мэргэжилтнээ яаралтай бэлтгэх хэрэгтэй байна. Чингиж чадвал “түүхий” түүхчид, “явган” эрдэмтэн цөөрөх учиртай” гэж Ш.Бира гуай ярьсан байх юм.

Тэр болгон сонин хэвлэлд ярилцлага өгөөд байдаггүй, Франклин Бенжамений хэлснээр амьдралдаа нэг ч удаа “шүгэлдэж” үзээгүй, байгаа төрх байдлаараа, бүтээл туурвилаараа буурь заасан Ш.Бира гуайн дотоод ертөнцтэй танилцаж, эрдэм мэдлэгийнх нь зах зухаас хүртэхэд энэ ном хөтөч болно. Та уншаад үзээрэй. Нэн ялангуяа эрдэм шинжилгээний ажилд хүчээ сорих хүсэлтэй залууст тун их хэрэг болно гэдгийг хэлэх байна. Ш.Бира гуайн ертөнцөд тавтай морил!

7 comments:

Ганзо said...

Эрдэмт хүн даруу гэж, ёстой мундаг хүн юмаа

Anonymous said...

Sainuu..tend torj osoogui l bol xeliig togs ezemshine gej xetsuu l bx..tanaid oroxoor neg iim gegeeleg bas mongoliinxoo tanij medexgui erdemt xumuusiin tuxai medeelel ix avdagt ..mon..Iim mundag mundag niitlel bichdegt chini bayarlaj xundeldeg shuu..

Soronzon said...

Ганзод:
Болвол энэ номыг олж уншихыг бодоорой. Авах юм их бий шүү.

Алтайн уулсад:
Баярлалаа.
Би сайн биш шүү, таминь
Багш нар минь сайн!
Миний номын шүүгээнд
Хүний сайхан цугласан буй гэж нутгийн тань яруу найрагч Мишигийн Цэдэндорж шүлэглэсэн байдаг даа. Бас л сайхан хэлсэн байгаа юм шүү, тээ?

Uunee said...

Saihan nom taniltsuulsand bayarlalaa. Uneheer erdemt hun daruu gej unen ug shuu.

Soronzon said...

Үүнээд:
:-)

AMJ said...

Soronzon ah aa,

Франклин Бенжамений хэлснээр амьдралдаа нэг ч удаа “шүгэлдэж” үзээгүй

ene "shugeldeh" gesen ug yamar utgaar orj baigaa hereg ve?

Soronzon said...

Миний ойлгосноор "рекламдах" гэж байгаа юм болов уу даа? Уг номон дээрээ яг л ингэж байсныг хэвээр нь буулгасан билээ.